Türkçe (Sıfat)

SIFATLAR

Sıfatlar, iki ana gruba ayrılır:

1.Niteleme Sıfatları

2.Belirtme Sıfatları

a)İşaret Sıfatı

b)Sayı Sıfatı

 .Asıl Sayı Sıfatı

 .Sıra Sayı Sıfatı

 .Üleştirme Sayı Sıfatı

 .Kesir Sayı Sıfatı

 c)Belgisiz Sıfat

 d)Soru Sıfatı

Niteleme Sıfatları

Not: İsme sorulan nasıl sorusunun cevabıdır.

Acılı adana

Seçkin insan

Görkemli çınar

Kara bulutlar

Kurumuş yapraklar

Belirtme Sıfatları

İşaret Sıfatları 

Not: İsme Sorulan Hangi sorusuna cevap verir.

Örnek:

Bu ev

Şu araba

O köy

Öteki adam

Not: İşaret sıfatlarından sonra virgül (,) kullanılmaz. Bu sözcüklerden sonra virgül (,) kullanılırsa bu sözcükler, zamir (adıl) olur.

 

O kitabı daha önce okumuş.

 

O, kitabı daha önce okumuş.

 

Bu cümlelerin birincisinde “o” sözcüğü “kitap” adını belirttiği için işaret sıfatı; ikincisinde “o” sözcüğü bir varlığı karşıladığı için adıldır.

 

 

Not: “Bu, şu, o, öteki, beriki, öbür” sözcükleri aynı zamanda işaret zamiridirler. Eğer bu sözcükler, önündeki bir adı işaret ederek belirtiyorsa işaret sıfatıdır. Adın yerini işaret yoluyla tutuyorsa işaret zamiridirler.

 

Bu ev, çok güzelmiş. (İşaret Sıfatı)

 

Bu, çok güzelmiş. (İşaret Zamiri)

Not: İşaret sıfatları her zaman yalın halde bulunur. Çekim eki aldığında işaret zamiri olur.

Şu kalemi getir. (İşaret Sıfatı)

Şunu getir. (İşaret Zamiri)

Belgisiz Sıfatlar

İsimleri belirtirken kesinlik bildirmeyen sıfatlardır.

Bir

Birkaç

Birçok

Çoğu

Kimi

Bazı

Bütün

Tüm

Başka

Birtakım

Her

Hiçbir

Herhangi

Sayı Sıfatları

Asıl Sayı Sıfatları

Not: İsme Sorulan Kaç Sorusuna Cevap Verir.

Örnek:

İki ekmek

Yedi soru

Beş kişi

Kural: Sayı sıfatlarıyla niteleme sıfatları art arda kullanılırsa sayı sıfatı önce gelir:

iki değerli arkadaş, üç kırık cam...

Sıra Sayı Sıfatları 

Not: İsme Sorulan Kaçıncı Sorusuna Cevap Verir.

Örnek:

Birinci soru

Üçüncü kat

Altıncı bölüm

Not: “ilk” kelimesi birinci anlamındadır:

İlk (birinci) caddeden sağa dönün.

 

Not: “son, sonuncu, ortanca” kelimeleri de sıra sayı sıfatıdır:

son fırsat, ortanca çocuk, sonuncu kişi...

Üleştirme Sayı Sıfatları (Kaçar?)

Not: İsme Sorulan Kaçar Sorusuna Cevap Verir

Örnek:

Üçer kişi

Altışar elma

Beşer şık

Kesir Sayı Sıfatları

İsimlerin, bütünün kaçta kaçı olduğunu gösteren sıfatlardır.

%90 başarı

Yarım ekmek

Çeyrek (dörtte bir) ekmek

Soru Sıfatları

Nasıl

Kaç

Kaçıncı

Kaçar

Hangi

Ne kadar

Ne

Not: Soru sıfatlarının cevabı yine sıfattır.

 Not: Soru sıfatı isimden hemen önce gelir.

Hangi yoldan gitmemizi tavsiye ediyorsun?

 

Bu cümlede, “hangi” soru sözcüğünün “yol” adını belirttiğini görüyoruz. Bu soru sözcüğüne verilebilecek “şu yol” cevabının sıfat olması, bize, bu soru sözcüğünün de sıfat olduğunu gösterir.

Not: “Hangisi, kaçı” soru adıllarıyla “hangi, kaç” soru sıfatlarını birbirine karıştırmamak gerekir.

 

Hangi soru daha zordu? (soru sıfatı)

Hangisi daha zordu? (soru zamiri)

 

Bu cümlelerde “hangi” sözcüğü “soru” adını belirttiği için soru sıfatı; “hangisi” sözcüğü, bir adın yerini soru yoluyla tuttuğu için soru zamiridir.

Not: İlgi eki (-ki), yer ve zaman bildiren sözcüklerden sonra gelip eklendiği sözcüğü sıfat yapar.

 

Sınıftaki öğrenciler dışarı çıkmış.

 

Yarınki sınava hazır mısın?

 

Bu cümlelerde “sınıf” sözcüğü, ilk önce bulunma durumu (-de, -da, -te, -ta) ekini alıp ardından sıfat yapan “-ki” ekini alarak önündeki “öğrenciler” adını; “yarın” sözcüğü, sıfat yapan “-ki” ekini alarak önündeki “sınav” adını belirttiği için sıfat görevindedir.

Adlaşmış Sıfat

Niteleme sıfatlarından sonra gelen isim kaldırıldığında sıfat, isim yerine kullanılmış olur, dolayısıyla sıfat adlaşır.

Örnek:

Dedem küçük çocuklara masal anlatıyor.

Dedem küçüklere masal anlatıyor.

Birinci cümlede “küçük” sözcüğü, “çocuk” adını niteleyen bir niteleme sıfatıdır. İkinci cümlede ise, “küçük çocuklar” tamlamasındaki “çocuklar” sözcüğü düşmüş, “küçüklere” sözcüğü hem adın yerine geçmiş hem nitelik bildirmiştir, yani adlaşmış sıfat olmuştur.

Sıfatlarda Küçültme

Sıfatlarda küçültme anlamı ”-ce, -cik, -(i)msi, -(i)mtırak” ekleriyle yapılır.

Örnek:

Küçük bir evleri vardı.

cümlesinde “küçük” sıfattır ve kendinden sonra gelen ismin niteliğini belirtmektedir.

Küçücük evleri vardı.

cümlesinde “-cik” eki almış “küçücük” sözcüğü de niteleme sıfatıdır. Buradaki “küçücük” sözcüğün “küçük” sözcüğünden farkı, eklendiği ismin anlamında küçültme yapmış olmasıdır.

Sıfatlarda Pekiştirme 

Niteleme sıfatlarının anlamca kuvvetlendirilmesiyle pekiştirilmiş sıfatlar oluşturulur.

Sıfatlarda pekiştirme, yani anlamın kuvvetlendirilmesi iki şekilde yapılır:

 Pekiştirilecek sıfatın ilk hecesi (ilk ünlüye kadar olan kısmı) alınır, “p, r, s, m” harflerinden uygun olanı getirilir ve sözcüğün tamamı yazılır.

Örnek:

Bembeyaz

Tertemiz

Simsiyah

Kapkara

Not: Bu kuralın biraz dışına çıkan, pekiştirme esnasında “ses türemesi” meydana gelen sözcükler de vardır.

*Yapayalnız adam *Sapasağlam duvar (a sesi türemiştir)

Not: Sıfat olan sözcüğün tekrar edilmesi diğer pekiştirme yöntemimizdir.

Örnek:

Çeşit çeşit meyveler vardı masada.

 Sıfatlarda Derecelendirme

Sıfatlarda derecelendirme “pek, çok, daha, en…” gibi sözcüklerle yapılır.

Örnek:

Kardeşin onlardan daha akıllı biri.

cümlesinde “daha” sözcüğü üstünlük,

Çok güzel çiçekleri vardı.

cümlesinde “çok” sözcüğü aşırılık anlamı katmıştır.