Bitkiler de büyüme ve hareket

Büyüme ve Hareket

Büyüme

Bitkiler canlıların ortak özelliklerinden olan büyüme, gelişme ve hareket etmeyi sağlar.

Bitkilerin Büyümesini Etkileyen Faktörler

Çimlenme sonucu oluşan bitki filizinin önce kökü, sonra gövde ve yaprakları oluşur. Bitki yaprakları oluştuktan sonra bitkinin büyümesi için fotosentez ve solunum yapması gerekir. Bitki büyüdükçe gövde uzunluğu, yaprak ve kök sayısı artar.

Bitki fotosentez yapabilmek için su (nem), karbondioksit gazı, madensel tuzlar, sıcaklık ve ışık enerjisine yani güneş ışığına, solunum yapmak için besin (glikoz) ve oksijene ihtiyaç duyar. Bitkinin büyümesi için gerekli olan ışık, çimlenme için gerekli değildir.

---

Çevresel Faktörler

Bitkinin büyümesini etkileyen çevresel faktörler; sıcaklık, ışık, su, toprak, atmosferdeki gazlar ve yer çekimi olmak üzere 6 ya ayrılır.

---

Sıcaklık: Bitki büyümesinde etkili olan solunum ve fotosentez reaksiyonlarının gerçekleşebilmesi için ortam sıcaklığının uygun olması önemlidir. Bitkilerin en iyi gelişim gösterdiği sıcaklık aralıkları bulunur. Sıcaklığın bu değerin üzerin çıkması veya altına düşmesi bitki gelişimini olumsuz etkiler. Sıcaklığın çok artması terleme ile su kaybını artırdığı için bitkinin kurumasını neden olur. Bitki sıcaklığının yüksek olması kadar düşük olması da bitki gelişimi için istenmeyen bir durumdur.

---

Işık: Işık bitkilerde fotosentez, klorofil sentezi, stomanın açılması, terleme gibi fizyolojik olaylar için gereklidir.

---

Su: Bitkilerin büyüme ve gelişme için suya ihtiyaçları vardır. Çünkü su fotosentezin ham maddesidir. Bitkilerde su; enzimatik tepkimelerin gerçekleşmesi için uygun ortam oluşumu, ısı dengesini sağlaması, madde taşınımının ve turgor basıncı ile destek sağlanması gibi işleri yapar. Ayrıca stomaların açılıp kapanmasında, bazı bitkisel hareketlerin oluşumda, üreme dönemlerinde tohum ve meyvelerin dağılımında rol oynar.

---

Toprak: Bitkiler için toprak yeterli miktarda minerale sahip, gaz ve su hareketine elverişli, yeterli sayı ve türde mikroorganizma barındıran, bitki köklerinin gelişmesine uygun bir ortam olmalıdır.

Atmosferdeki Gazlar: Atmosferin birleşiminde oksijen, kükürt dioksit, karbondioksit gibi çeşitli gazlar bulunur. Atmosferdeki gazların bileşimin bozulması bitki gelişimini etkiler. Atmosferdeki kirletici olan kükürt dioksit, hidrojen sülfür gibi gazların miktarının artması bitkilerin gelişimini olumsuz etkileyerek yaprakların sararmasına, çürümesine ve kurumasına neden olmaktadır.

---

Yer Çekimi: Yer çekimi bitkide oksin, giberellin gibi hormonların dağılımını etkiler. Yer çekimi; bitki kökünün toprak içine doğru, gövdesinin ise aksi yönde büyümesini sağlar.

---

Bitkisel Hormonlar

Bitkisel hormonlar oldukça fazla sayıdadır ancak temelde bitkinin büyümesini sağlayan ve büyümesini engelleyen hormonlar olarak iki sınıfa ayrılırlar. Yapısal olarak özellikleri ve etkileri dikkate alındığında ise beş ana grupta incelenirler.

---

Büyümesini Sağlayan Hormonlar

Oksinler: Bitkilerin özellikle büyüme bölgesindeki hücrelerinden sentezlenir. Üretildiği hücrelerden köklere taşınır. Oksin hormonu; hücreyi, hücre çeperinin içine asit salgınlaması için uyarır. Hücre çeperinin içine asit salgılanınca hücre çeperi gevşer. Böylece hücre çeperinin içindeki hücre büyür.

Oksin hormonu aynı zamanda hücre bölünmesini hızlandırır ve bitkinin ışığa yönelmesini sağlar. Bitkilerin kültür ortamında köklendirilmesinde sıkça oksin hormonundan yararlanılır. Ayrıca oksin hormonu, bitkinin çiçek açma gibi önemli işlevleri yapmasına yardımcı olur.

---

Sitokininler: Sitokininler hücre bölünmesini ve özelleşmiş genç hücrelerde farklılaşmayı etkiler. Sitokininler olarak isimlendirilmelerinin nedeni de sitokinezi uyarmalarıdır. Sitokininler klorofilin ve hücre proteinlerinin bozunmasını yavaşlatıp, RNA sentezini artırarak yaşlanmanın geciktirilmesine ya da azaltılmasını neden olurlar. Bu nedenle sitokinin hormonu çiçekçiler tarafından bitkinin yaşlanmasını geciktirmek için kullanılır.

---

Giberellin: Gövdenin uzamasını, yaprakların büyümesini uyaran hormondur. Ayrıca çiçeklenmeyi, çimlenmeyi uyarır. Tohum ve tomurcukların uyku halini (dormansi) sonlandırır. Giberellin hormonu tarımda çok sık kullanılır. Çekirdeksiz üzümlerin sap uzunluğunu artırarak salkımın seyrelmesini ve üzüm tanelerinin büyümesini sağlar

---

Büyümesini Engelleyen Hormonlar

Etilen: Bitkilerin stresli anlarında salgılanır. Bu stresli durumlara; su baskını, enfeksiyon veya kuraklık örnek verilebilir. Etilen aynı zamanda meyve olgunlaşması sırasında da salgılanır. Etilen meyvelerde tatlanma ve olgunlaşma sağlar. Ancak olgunlaşma bittikten sonra etilen üretimi devam ederse meyve çürür. Etilen bir gazdır. Bu yüzden meyve bahçesindeki diğer bitkilerde etilen hormonundan etkilenir.

---

Absisik Asit: Donma, yüksek tuz içerikleri ve kuraklık gibi uygun olmayan koşullarda kalan bitkilerde ortaya çıkan değişimleri kontrol eder. ABA tohumdaki depo ürünlerinin hidrolizi için gerekli enzimlerin sentezini engellemektedir. Ayrıca embriyonun büyümesi sağlanana kadar tohumun uyku halinde kalması da absisik asit sayesinde gerçekleştirilir.