Felsefe Akımlar

Akımlar:

---

Rasyonalizm (Akılcılık) 
Empirizm (Deneycilik) 
Sensüalizm (Duyumculuk) 
Kritisizm (Eleştiricilik) 
Pozitivizm (olguculuk) 
Neopozitivizm (Analitik Felsefe) 
Entüisyonizm (Sezgicilik) 
Pragmatizm (Faydacılık) 
Sofizm (Kuşkuculuk) 
Septisizm (Kuşkuculuk Şüphecilik) 
Nihilizm (Hiççilik) 
Realizm (Gerçekçilik) 
Oluşçuluk (Süreç Felsefesi) 
Düalizm (ikicilik) 
Hedonizm (Hazcılık) 
Egoizm (Bencillik) 
Anarşizm (Baştanımazcılık) 
Egzistansiyalizm (varoluşçuluk) 
Teizm (Tanrıcılık) 
Deizm (Yaratancılık) 
Panteizm (Tüm tanrıcılık) 
Politeizm (Çoktanrıcılık) 
Monotezim (Tektanrıcılık) 
Ateizmdir (Tanrı tanımazlık) 
Agnostisizm (Bilinemezcilik) 
Hümanizm (İnsancıllık) 
Materyalizm (Maddecilik)

---

Rasyonalizm (Akılcılık) : 

Rasyonalizme göre zorunlu kesin ve genel geçer bilgilere ancak akılla ulaşılır. O halde doğru bilginin kaynağı akıldır. Duyu organlarının verileri geçici ve doğruluğu kesin olmayan bilgilerdir ve bu verilere güvenilemez. Felsefe evreni ve insanı kavrarken aklı kullanarak doğru bilgilere ulaşabilir. 

Temsilcileri:

1. Sokrates
2. Platon
3. Aristoteles
4. Farabi
5. Descartes
6. Spinoza
7. Leibniz
8. Hegel 

---

Empirizm (Deneycilik) : 

Doğru bilgiye duyu verileri ve deneyle ulaşılabileceğini savunan akımdır. İnsan aklında doğuştan bilgi olmadığını ve bilgiye dış dünyadan gelen deney verileri ile ulaşılabileceğini ileri sürer. Bilginin kaynağı deneydir. Empirizm deneye dayanan fiziği temel alır. Empirizmin ilk örnekleri ilkçağda Epiküros’ta görülür. Ona gör bütün bilgilerin ilk kaynağı duyudur. 

Temsilcileri:

1. John Locke
2. David Hume 

---

Sensüalizm (Duyumculuk): 

Beş duyu verisinin verilerini doğru kabul eden görüş. Empirizmi doğrudan duyu algısı olarak kabul eder. Duyu algılarının dışındaki bilgi kaynaklarını reddeden görüş zihnin soyutlama gücüyle elde ettiği kavramların bilgi olduğunu da reddeder. 

Temsilcileri:

1. George Berkeley Condillac 

---

Kritisizm (Eleştiricilik) : 

Kristizm bilgi teorisine aklı inceleyerek yaklaşmaya çalışır. Bunun için de bilgiyi sağlamada aklın rolünü ve deneyin rolünü ayrı ayrı ele alarak rasyonalizmle empirizmi uzlaştırmak ister. 

Temsilcisi:

1. Immanuel Kant 

---

Pozitivizm (Olguculuk) : 

Pozitivizm de 19. yüzyıla damgasını vuran doğa bilimlerinden etkilenerek doğmuştur. Pozitivizm ancak duyu verilerine ve deneye dayanan olgusal dünyanın bilinebileceğini ve bu bilgiye de bilim aracılığı ile ulaşılabileceğini savunur. Deneyle denetlenemeyen her türlü felsefi soru anlamsızdır. Bu yüzden olguların arkasında yatan nedenler değil olguların arasındaki ilişkilerin bilgisine ulaşmayı amaçlamak gerekir. 

Temsilcisi:

1. Auguste Comte 
   
   

---

Neopozitivizm (Analitik Felsefe) 

Analitik felsefe, felsefeye bilimlerin dilini analiz etmek işlevi yükler. Böylece felsefe düşünsel bir etkinlik alanı olmaktan çıkarılır yalnızca dil analizleri yapan bir alan haline getirilir. Felsefe bilimlerin dilini çözümleyecek onların kavram yapılarını araştıracaktır. Bunu yaparken de sembolik mantığı kullanacaktır. 

Temsilcisi : 

1. Ludwig Wittgenstein
2. Schlick Rudolf Carnap
3.  Reichenbach

---

Entüisyonizm (Sezgicilik) :

 Kesin ve değişmez bilgilere sezgi aracılığı ile ulaşılabileceğini savunan akım enstüisyonizmdir. 

Temsilcileri:

1. Henri Bergson Gazali 

---

Pragmatizm (Faydacılık) : 

Bilgiye fayda açısından yaklaşan pragmatizm bir yaşam felsefesidir. Amerika Birleşik Devletleri’nde doğan bu akım felsefi bir akım olmanın ötesinde geniş halk kitlelerinin yaşam biçimine dönüşmüştür. Temeli İlkçağ filozoflarından sofistlere kadar inen pragmatizm bilgiyi faydaya dayandırır. Pragmatizme göre ne ki faydalıdır o bilgidir ne ki bilgidir o faydalıdır. 

Temsilcileri:

1. William James

2. John Dewey 

---

Sofizm (Kuşkuculuk): 

Sofistlere göre duyu verileri insanlara göre değiştiğinden kesin bilgilere ulaşmak olanaksızdır. Bu yüzden bilgi görelidir (relatiftir). 

Temsilcisi:

1. Protagoras Gorgias 

---

Septisizm (sistematik kuşkuculuk şüphecilik) : 

Kuşkucu Pyrhon (Piron) ve Timon verilen her yargının çelişiği için de güçlü nedenler olduğunu söyleyerek hiçbir konuda kesin yargıya varılamayacağını ileri sürer. 

---

Nihilizm (Hiççilik) : 

Nihilizme göre hiçbir varlık gerçekten var değildir ve varlığı var olan olarak kabul eden görüşlere karşı çıkar. Ancak daha genel bakıldığında nihilizm hiçbir değer ve kural tanımayan bir görüştür ve toplumda düzeni sağlayan tüm otoriteleri reddeder. Nihilizm bu biçimiyle siyasal anlamda anarşizme temel oluşturur. 

Temsilcileri:

1. Gorgias
2. W.F. Nietzsche 

---

Realizm (Gerçekçilik) : 

Varlık vardır anlayışı realizmdir. Realizm varlığın insan bilincinin dışında insan bilincinden bağımsız olarak var olduğunu savunur. Realizmle ilgili bir başka tartışma konusu da varlığın ne olduğu problemidir.

---

Oluşçuluk (Süreç Felsefesi):

 Bu görüşün ilk temsilcisi İlk Çağ doğa filozoflarından Herakletios’tur. Herakleitos’a göre evrenin ana maddesi (arkhe) ateştir ve her şey ateşe dönüşecektir. Bu süreçte evrende her şey değişir. Değişimin temeli karşıtların çatışmasından doğan uzlaşma oluştur. “Değişmeyen tek şey varsa o da değişmenin kendisidir.” Herakletios değişmenin düzenine logos (akıl) adını verir. 

Temsilcileri:

1. E. Mach
2. H. Bergson
3. N. Whitehead 

---

Düalizm (ikicilik): 

Materyalizmle idealizm arasında bir uzlaşma çabasıdır. Descartes’a göre varlık madde ve ruh olmak üzere iki cevherden oluşur. Ruhun işlevi düşünmek maddenin işlevi uzayda yer kaplamaktır. Evrendeki nesne dünyasındaki varlıklar salt madde Tanrı ise salt ruhtur. İnsanda madde ve ruh bir aradadır.

---

Hedonizm (Hazcılık): 

İnsanın haz duyduğu şeylerle mutlu olabileceğini savunur. Haz duyulan şeyler öznel olduğundan evrensel bir ahlak yasasından söz edilemez. Bu görüş ilkçağ düşünürlerinden Aristippos’a göre “iyi” nin ve “kötü” nün ölçütü hazdır. Haz veren şeyler “iyi” acı veren şeyler ise “kötü” dür. Epiküros’a göre ise insan acıdan kaçarak ve hazza yönelerek mutlu olur.

---

Egoizm (Bencillik): 

İnsan eylemlerinin kökeninde “ben sevgisi” vardır. Ahlak ise insanın kendini koruma güdüsünün dışa vurulmasından başka bir şey değildir. Bu görüşü savunan T. Hobbes’a göre insanda hayvanlarda olduğu gibi “kendini sevme” ve ”kendini koruma” içgüdüleri vardır. Dolayısı ile insan doğası gereği “bencil” dir. Bencil olan insan her şeyden önce kendi “çıkar” ını düşüneceğinden evrensel bir ahlak yasası yoktur.

---

Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk): 

İnsanın yaşamını kendisinin kurması açısından özgür olduğunu savunur. Kierkegaard Heiddegger Jaspers ve Sartre’a göre insan kendi varoluşunu kendisi yaratır. Bir bıçak önce zihinde tasarlanır sonra yapılır. Bıçak için özgür seçim yoktur. Sadece insan değerlerini kendisi yaratır ve özgür iradesi ile yolunu seçer. O halde insanın “varlık” ı “öz” ünden önce gelir. İnsan ahlaki olarak “varlık” ı “öz” ünden önce gelir. İnsan ahlaki olarak “iyi” ve “kötü” nün ölçütünü topluma göre değil kendi öz iradesi ile belirlemelidir. Bu nedenle evrensel bir ahlak yasasından söz edilemez.

---

Teizm (Tanrıcılık): 

Evreni ve insanı yaratan öncesiz ve sonsuz bir Tanrı’nın varlığını kabul edip Tanrı’nın aynı zamanda dünya ile sürekli ilişki içinde olduğunu kabul eden görüş Teizm’dir. Teizme göre Tanrı dünya ile ilişkisini dinler aracılığı ile kurar.

---

Deizm (Yaratanclık): 

Deizm Tanrı’nın evreni kendi yasalarına göre işleyen bir düzen olarak yarattığını savunur. Ancak yaratan ve düzeni kuran Tanrı’nın evreni kendi başına bıraktığını kabul eder. Bu yüzden deizm dinsel dogma ve ilkelerin varlığını kabul etmez. Deizm’e göre Tanrı’nın vahiy mucize gibi kanıtlara gereksinimi yoktur.

---

Hümanizm (İnsancıllık): 

İnsanı arayan insanın özü ile bu dünyadaki yerini sorgulayan çalışmalara denir.

---

Materyalizm (Maddecilik): 

Varlığın insan zihninden bağımsız olarak var olduğunu kabul ederler ve maddi cinsten bir şey olduğunu savunurlar. Materyalizm çatısı altında toplanırlar. Materyalizme göre gerçekten var olan “madde”dir.

1. Demokritos
2. Hobbes
3. Marx