OSMANLI Devletinde GERİLEME
OSMANLI DEVLETİNDE GERİLEME DÖNEMİ
GERİLEME DÖNEMİ PADİŞAHLARI11yldzferdi
- II. Mustafa (1695–1703)
- III. Ahmet (1703–1730)
- I. Mahmut (1730–1754). Yks2022
- III. Osman (1754–1757)
- III. Mustafa (1757–1774)
- I. Abdülhamit (1774–1789)
- III. Selim (1789–1807)
-
GERİLEME DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ
* Karlofça Antlaşmasıyla Avusturya, Lehistan ve Venedik’e verilen toprakların geri alınması amaçlanmıştır.
* 1700 İstanbul Antlaşmasıyla Rusya’ya verilen Azak’ın geri alınması hedeflenmiş ve Rusya’nın Karadeniz’de kuvvetlenmeye başlamasının engellenmesi amaçlanmıştır.
* Ordunun kuvvetlenmesi için Avrupa ordul düzeni ve tekniği örnek alınmıştır.
* Askeri yenilikler Yeniçeriler tarafından tepkiyle karşılanmıştır.
* Avusturya, Venedik, Lehistan, Safevi ve Rusya devletleriyle savaşılmıştır.
* Fransa’ya verilen kapitülasyonlar sürekli hale gelmiştir. Kapitülasyonlar diğer Avrupa devletlerine verilmiştir. Bunların sonunda gümrük gelirleri azalmış ve ülke Avrupalıların açık pazarı haline gelmiştir.
* İlk kez Avrupa’daki bazı teknik gelişmelerden yararlanılmaya başlanmıştır.
* Osmanlı yönetimi kaybedilen toprakların geri alınamaması ve toprak kaybının devam etmesi üzerine Avrupa devletleri arasındaki çatışmalardan yararlanarak eldeki toprakları korumaya çalışmıştır. Osmanlının bu politikasına “denge politikası” adı verilmiştir.
OSMANLI–RUS SAVAŞI VE PRUT ANTLAŞMASI
Savaşın Nedenleri:
* Rusya’nın Lehistan’ı almasına karşı çıkan İsveç Kralı’nın Osmanlı ülkesine sığınmak zorunda kalması
* Rusya’nın İsveç Kralını yakalamak bahanesiyle Osmanlı topraklarına saldırması
* Rusların Eflâk, Boğdan Beylikleriyle Sırp ve Karadağlıları Osmanlı’ya karşı kışkırtması
* Osmanlıların 1700 İstanbul antlaşmasıyla Rusyaya kaptırdığı Azak kalesini almak istemesi
* Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Rus ordusunu Prut ırmağı yakınında kuşattı. Rusya barış teklif etti. Baltacı Mehmet Paşa Yeniçerilere güvenemediğinden barış önerisini kabul etti.
Prut Antlaşmasına Göre (1711)
a) Azak kalesi Osmanlı devletinin olacak
b) İstanbul’daki Rus elçiliği kaldırılacak
c) Rusya Lehistan’a müdahale etmeyecek
d) İsveç kralı ülkesine serbest dönecek
MORA’NIN GERİ ALINMASI
Venedikliler, Rusların teşvikiyle isyan eden Karadağlılara yardım etmişlerdi. Bu sırada Mora halkı da Venedik baskısına karşı Osmanlı Devletinden yardım istemekteydi. Ayrıca Venedik Akdeniz’de Osmanlı Devletine karşı yapılan korsanlık hareketlerini destekliyordu. Bu olumsuzluklar üzerine Osmanlı Mora’yı aldı (1715). Ayrıca Dalmaçya kıyılarında yeniden toprak kazandı.
OSMANLI–AVUSTURYA SAVAŞI VE PASAROFÇA ANTLAŞMASI (1718)
Nedenleri:
1.Avusturya’nın Karlofça Antlaşmasının garantörü olarak Mora’nınve Dalmaçya kıyılarını Venediklilere geri verilmesini istemesi (Karlofça Antlaşmasının Avusturya’nın garantisinde 25 yıl sürmesi kararlaştırılmıştı)
2. Osmanlı Devletinin Avusturya’nın isteklerine karşı çıkması
Avusturya’nın tehdidi üzerine, Osmanlı Avusturya’ya savaş açtı. Osmanlı ordusu Macaristan’da yapılan Petervaradin Savaşını kaybetti (1716). Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa barış yapılmasını uygun gördü. İngiltere ve Felemenk (Hollanda) hükümetlerinin araya girmesiyle Pasarofça Antlaşması imzalandı (1718). Antlaşmaya göre;
* Sırbistan, Belgrat ve Küçük Eflâk Avusturya’ya verilecek
* Mora yarımadasıve Girit limanı Osmanlılarda kalacak
* Bosna ve Arnavutluk kıyılarındaki bazı limanlar Venediklilerin olacak
1724 İSTANBUL ANTLAŞMASI
Antlaşma Ruslarla yapılmıştır. Antlaşmanın yapılmasına yol açan gelişmeler şunlardır:
* Safevilerin Azerbeycan’da ve Afganistan’da isyanlarla karşılaşması
* Safevilerin isyanı bastırmakta zorluk çekmesi
* Rusların Kafkasya’ya girmesine karşı olan Osmanlı Devletinin Azerbeycan’a asker göndermesi
* Rusların, Osmanlıların Kafkasya’ya girmesine büyük tepki göstermesi
* Osmanlı ve Rusya arasında savaş hali ortaya çıkınca Fransa araya girdi. İstanbul Antlaşmasının yapılmasını sağladı. Antlaşmaya göre
a) Dağıstan ve Hazar kıyıları Rusya’nın olacak
b) Karabağ, Revan, Tebriz ve Gence Osmanlıların olacak
Not: 1724 İstanbul antlaşması Osmanlıların ve Rusların ilk defa uluslararasında işbirliğini ortaya koyan bir anlaşma oldu.
OSMANLI–İRAN SAVAŞLARI VE II. KASR–I ŞİRİN ANTLAŞMASI (1746)
Nedeni: Safevilerin 1724 İstanbul antlaşmasıyla topraklarının Osmanlı ve Rusya arasında paylaşılmasına tepki göstermesi.
Safeviler Osmanlıların aldığı toprakların bir bölümünü geri aldı. Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Savaş kararı alınmasına rağmen gereken hazırlıkları yapmaması nedeniyle tepkiyle karşılandı. Bu durum Patrona Halil isyanının bir nedeni oldu. İsyan’da Nevşehirli İbrahim Paşa öldürüldü, III. Ahmet’in yerine I. Mahmut Padişah oldu. Bu süreçte Safevilerle savaş sürdürüldü. Safeviler barış istedi. Ahmet Paşa Antlaşması imzalandı (1732). Antlaşmaya göre
* Dağıstan ve Tiflis Osmanlıların olacak
* Tebriz, Kirmanşah ve Hemedan Safevilere ait olacak
Afşar Türklerinin önderlerinden olan Nadir Han Ahmet Paşa antlaşmanın Safevi Devletinin aleyhine olduğunu belirterek, hükümdarı iktidardan indirerek “Şah vekili” ünvanını aldı. Osmanlı Devletine savaş açtı. Osmanlılara karşı başarılı seferler yaptı. Bağdat’ı almak istediğinde yenilgiye uğradı. Nadir Han savaşları sona ermesi için barış yapılmasını istedi. Osmanlı yönetimi Avusturya ve Rusya savaşları nedeniyle barış teklifini kabul etti. 1639 yılında IV. Murat zamanında yapılan Kasr–ı Şirin antlaşması esas tutularak antlaşma yapıldı. (1746). Bu antlaşmadan sonra günümüze kadar süren bir barış dönemi başladı.
Not: Ahmet Paşa Antlaşması uygulanmamıştır.
OSMANLI RUS VE AVUSTURYA SAVAŞLARI BELGRAT ANTLAŞMALARI
Savaşın Nedenleri
* Rusya ve Avusturya’nın Osmanlı topraklarını ele geçirmek için aralarında gizli anlaşma yapmaları
* Rusya’nın Kırım’ı almak ve Osmanlı Ortodokslarını kendisine bağlamak istemesi
* Avusturya’nın Sırbistan’ı ve Bosna ve Hersek’i almayı amaçlaması
* Rusya’nın, Osmanlılara İran savaşı için yardıma giden Kırım kuvvetlerini engellemesi
* Rusya’nın Kırım’a saldırmaları ve Lehistan’a egemen olmayı amaçlaması
Osmanlı Rusların Kırım’a girmeleri üzerine, Rusya’ya savaş ilân etti. Osmanlı birlikleri Rusları Kırım’dan çıkardılar. Diğer taraftan Bosna’yı almak isteyen Avusturya yenilgiye uğradı. Osmanlılar karşı taarruzla Belgrat’ı geri aldılar. Fransa’nın araya girmesiyle Avusturya ve Rusya ile Belgrat Antlaşmaları imzalandı.
AVUSTURYA İLE İMZALANAN BELGRAT ANTLAŞMASI (1739)
Avusturya Temeşvar dışında Pasarofça antlaşması ile Osmanlılardan aldığı yerleri geri verdi. Rusya Avusturya’nın savaştan çekilmesiyle yalnız kaldı. Bu sırada İsveç’te Osmanlı devletinden yana savaşa hazırlandı. Bu durum karşısında Rusya Fransa’nın aracılığıyla İkinci Belgrat Antlaşması imzalandı (1739). Antlaşmaya göre
a) Azak kalesi yıkılacak, fakat Azak Rusya’nın olacak
b) Rusya, Karadeniz’de savaş ve ticaret gemisi bulundurmayacak
c) Rus çarı protokol bakımından Avusturya imparatoruna ve Fransa kralına eşit sayılacak
Rusya ile yapılan bu antlaşmanın ortaya koyduğu kazançlar şunlardır:
– Karadeniz Rusya’ya kapatıldı.
– Rusya’nın Avrupa’nın güçlü devletlerinden biri olduğunu Osmanlı kabul etti.
OSMANLI – RUS SAVAŞI (1768 – 1774)
Nedenleri
1) Çariçe II. Katerina’nın Petro’nun yayılmacı politikasını izlemesi.
2) Rusyanın Lehistanın içişlerine karışması ve egemenliğine almak istemesi
3) Rusyanın Karadenize inmek Kırım ve Kafkasya’yı almak istemesi
4) Balkanlarda Rusya’ya bağlı krallıklar kurmak Karadağlıları ve Bosnalıları Osmanlılara karşı ayaklandırmak.
5) Leh yurtseverlerinin Rusya’nın kendinden yana kral seçtirmesine karşı Rusya’ya direniş göstermeleri, Osmanlıdan yardım istemeleri.
6) Lehli yurtseverlerin Osmanlı topraklarına sığınmaları ve Rusların izlemek bahanesiyle Osmanlı topraklarına girmesi.
Rus kuvvetleri Kafkasya, Gürcistan, Ukrayna ve Basarabya üzerine yürüdü.
Hotin kalesini alarak Eflak, boğdanı istila ettiler, Yaş ve Bükreşi aldılar.
Osmanlıdan yardım alamayan Kırım, Rus işgaline uğradı. 1771 yılında Baltık denizine de hazırlanan Rus donanması İngilizlerin yardımıyla Akdenize gelerek Mora Rumlarını ayaklandırdı, isyan bastırılınca Ege Denizinde Osmanlı donanmasına saldırdılar. Çeşmede Osmanlı donanmasını yaktılar (1771). Ruslar Ege Denizine egemen oldular.
Prusya Kralı II. Frederik savaşa son vermek için Rusya ile görüşmelere başladı. Ancak anlaşma sağlanmayınca savaş yeniden başladı.
Ruslar, Rusçuk ve Silistreyi işgal ettiler, Akdenizdeki donanmaları da Mısır’da isyancılara yardım etti. III. Mustafa öldü, yerine I. Abdülhamit geçti.
Ruslar Şumnu yöresinde Osmanlı ordusunun üzerine yürüdüler. Sadrazam Muhsinzade Mehmet paşa güçlü Rus ordularına karşı konulmayacağını gördü. Barış istemek zorunda kaldı. Küçük Kaynarca Antlaşması imzalandı. (1774)
Küçük Kaynarca Antlaşması Şartları (1774)
1) Kırım’a bağımsızlık verilecek, Kırım Hanları din bakımından Osmanlı halifesine bağlı kalacak.
2) Kerç, Yenikale, Kılburnu Kaleleri ile Azak çevresi Rusya’ya verilecek.
3) Rusya işgal ettiği Eflak, Basarebya ve Ege adalarından geri çekilecek.
Ancak Osmanlı devleti bu yörelerde af ilan edecek, halktan vergi almayacak, halka din mezhep özgürlüğü tanıyacak, Rus hristiyanları ve rahipleri kutsal yerleri serbestçe ziyaret edebilecek.
4) Ruslar Karadeniz ve Akdeniz’de Osmanlı limanlarında serbestçe ticaret yapacaklar, Fransa, İngiltere’ye tanınan kapitülasyonlardan yararlanacak.
5) Ruslar uygun buldukları yerlerde konsolosluklar açabilecekler. İstanbul’da sürekli elçi bulunduracaklar.
6) Ruslar, Osmanlı uyruğundaki Ortadokslarla Eflak ve Boğdan beyliklerinin haklarını koruyacaklar.
RUSLARIN KIRIMI İŞGALLERİ VE AYNALIKAVAK SÖZLEŞMESİ (1779)
Ruslar Küçük Kaynarca antlaşmasından sonra Kırımın işlerine karıştılar. Destekledikleri Şahingirayı han seçtirmek için Kırıma ordu gönderdi. Şahingiray’ı zorla Han seçtirdiler.
Osmanlı Devleti Şahingirayın Hanlığını tanımadı. Savaş tehlikesi belirince Fransa araya girdi, antlaşma yapıldı. Antlaşmaya göre
1) Ruslar kırımda askerlerini çekecekler.
2) Osmanlı Devleti de Şahin Girayın Hanlığını tanıyacak.
OSMANLI RUS VE AVUSTURYA SAVAŞLARI (ZİŞTOVİ – YAŞ ANTLAŞMALARI)
Nedenleri
1) Rusyanın Kırımı kendisine bağlamak için Kırıma ordu göndermesi
2) Rus çarı II. Katerine ile Avusturya Kralının Osmanlı devletini paylaşma planları. Bu paylaşma planına göre:
a) Hotin, Küçük Eflak, Sırbistan, Bosna, Hersek, Dalmaçya kıyıları Avusturya’nın olacak.
b) Boğdan ve bir kısım Eflak topraklarında Rusya, Dakya adıyla devlet kuracak.
c) Osmanlılar Rumeliden çıkarılacak, İstanbul alınacak Bizans devleti yeniden kurulacak.
3) Paylaşma planını öğrenen İngiltere’nin Osmanlı devletini kışkırtması
4) Rusya ve Avusturyanın kuvvetlenmesini istemeyen Prusyanın Osmanlı devletini kışkırtması.
Osmanlı Devleti Rusya’ya savaş açtı, iki cephede savaşmak zorunda kaldı. Savaşlar sürerken 1. Abdülhamit öldü ve yerine III. Selim geçti (1789).
Avusturya Fransa’da olan 1789’da ihtilal ile ilgilendi.
Avusturya Belgrat’a girdi. Prusya, Avusturya – Rus-ya ittifakının daha fazla ilerlemesini istemiyordu. Prusya Osmanlı devletiyle bağlaşma yaptı. Prusya Avusturya’yı barışa zorlamak için ordularını harekete geçirdi. Yerkökü kalesini almak isteyen Avusturya ordusu yenilgiye uğradı. Rusya’dan ayrılan Avusturya Ziştovi antlaşmasını imzaladı 1791:
1) Avusturya savaşta aldığı yerleri geri verecek.
2) Orsova, Ünna ırmağı çevresi Avusturya’ya bırakıldı.
YAŞ ANTLAŞMASI (1792)
Rusya Osmanlı Devletinden bir çok kaleleri almıştı. (Bender, Kili, Akkerman) Zişotvi antlaşmasının imzalanmasıyla yalnız kalan Rusya barış istedi. 1792 Yaş Antlaşması imzalandı:
1) Kırım’ın Rusya’ya ait olduğu kabul edildi.
2) Rusya işgal ettiği yerleri boşaltacak, Osmanlı Eflak ve Boğdan’a verdiği imtiyazları yenileyecek.
3) Doğuda Osmanlı – Rus savaşı çıkmadan önceki sınır aynen kalacak.
4) Ruslar Akdenizde ve Ege Denizinde rahatça ticaretlerini sürdürecekler.
Bu antlaşmayla Osmanlı Devleti’nin gerileme devri sona erdi. Dağılma devri başladı.
Hiç yorum yok
Sizleri daha ilerilere taşıyabilmek için burdurdayız